🦣 Bitwy Ii Wojny Światowej 1942 45

Bitwa pod Alam el Halfa – bitwa stoczona w dniach 30 sierpnia–5 września 1942 roku na południe i południowy wschód od El Alamein podczas kampanii północnoafrykańskiej II wojny światowej. Panzer Armee Afrika, niemiecko-włoskie siły dowodzone przez feldmarszałka Erwina Rommla (zwanego „Lisem Pustyni”), próbowały okrążyć od miejsce bitwy. 55°21′00,0000″N 23°16′59,8800″E. / 55,350000 23,283300. Bitwa pod Rosieniami (23–27 czerwca 1941 roku) – bitwa pancerna stoczona pomiędzy jednostkami niemieckiej 4 Grupy Pancernej dowodzonej przez gen. Ericha Hoepnera oraz jednostkami radzieckiego 3 Korpusu Zmechanizowanego [b] [4] dowodzonego przez gen. mjra 35. FRANCJA, Sedan, grudzień 1944: Amerykńscy żołnierze podczas walk o Ardeny na przełomie 1944-45 roku. Ofensywa w Ardenach była ostatnią dużą operacją ofensywną wojsk niemieckich na froncie zachodnim w czasie II wojny światowej. AFP Bitwa o Dodekanez – walki toczone od 8 września do 22 listopada 1943 roku między połączonymi siłami brytyjskimi, włoskimi i greckimi, a wojskami III Rzeszy o panowanie nad wyspami Dodekanezu i basenem Morza Egejskiego . Kampania była wynikiem zajęcia przez aliantów Dodekanezu po kapitulacji Włoch i rozbrajania włoskich żołnierzy Po klęsce Japończycy zostali zmuszeni do przejścia do operacji obronnych w teatrze wojny na Pacyfiku. Bitwa o Stalingrad. Jedna z najdłuższych i krwawych bitew II wojny światowej rozpoczęła się od operacji obronnej wojsk radzieckich 17 lipca 1942 r., A zakończyła się okrążeniem wojsk niemieckich 2 lutego 1943 r. Ważniejsze bitwy: atak na Pearl Harbor 7.12.1941 rok, Rabaul 23.01.1942 rok, Singapur 15.02.1942 rok, bitwa o Jawę 01.03.1942 rok, bitwa na Morzu Koralowym maj 1942 rok, Manila 06.05.1942 rok, bitwa morska o Midway czerwiec 1942 rok, Wyspy Santa‑Cruz 1942 rok, Guadalcanal lipiec 1942- luty 1943 rok, Tarnawa listopad 1943 rok, Kwajalein luty Bitwa o Jawę [a] – bitwa stoczona podczas wojny na Pacyfiku w czasie II wojny światowej. Miała ona miejsce na wyspie Jawa między 1 a 12 marca 1942 roku. W bitwie brały udział jednostki japońskie, które wylądowały na Jawie 1 marca 1942 roku, tym samym atakując alianckie wojska stacjonujące na tej wyspie. Fallschirmjäger (Wehrmacht) Kurt Student, uznawany za ojca niemieckich jednostek spadochronowych. Fallschirmjäger ( niem. Strzelec spadochronowy) – wojska powietrznodesantowe Luftwaffe walczące na wielu frontach II wojny światowej. Popularnie nazywani Grüne Teufel („Zielone Diabły”) [1] . 14. Kto był liderem Włoch podczas II wojny światowej. Silvio Berlusconi. Guglielmo Marconi. Benito Mussolini. 15. Prawda czy fałsz. Niemcy wyszli z wojny z niewielką ilością strat ludnościowych. Prawda. gRoA1. Kategoria: Druga wojna światowa Data publikacji: Autor: Przy tekście pracowali także: Anna Dziadzio (redaktor) Agnieszka Wolnicka (fotoedytor) Sto tysięcy poległych czy może pół miliona? Front wschodni czy zachodni? W której stoczonej przez niemiecką armię bitwie zginęło najwięcej żołnierzy? Która zasługuje na miano najbardziej krwawej potyczki drugiej wojny światowej? Udzielamy odpowiedzi na frapujące Was pytania. Rzeź na Krecie – operacja „Merkury” Zmagania o Kretę może nie należały do największych bitew drugiej wojny światowej, ale w walkach o opanowanie tej wyspy, Wehrmacht poniósł jedne z największych swoich strat w stosunku do zaangażowanych sił w toku całej wojny. Sama decyzja o zdobyciu wyspy była jednak kompletnie irracjonalna. Ze strategicznego punktu widzenia znacznie ważniejszy cel stanowiła bowiem Malta, tkwiąca jak cierń na drodze konwojów zaopatrujących wojska Rommla w Afryce. Na Krecie stacjonowało wówczas 35 tysięcy żołnierzy alianckich pod dowództwem generała Bernarda Freyberga. Wczesnym rankiem 20 maja 1941 roku na wyspie wylądował pierwszy rzut 6 tysięcy spadochroniarzy elitarnego 11. Korpusu Powietrznego generała Kurta Studenta. Desant skończył się dla Niemców, można by powiedzieć, tragicznie. Alianci z powodzeniem bronili swoich pozycji. Drugi rzut niemieckich spadochroniarzy również poniósł duże straty – około połowy z biorących udział w akcji zginęło podczas lądowania i tuż po wejściu do operacji. Ponadto brytyjskie okręty całkowicie rozgromiły jeden z niemiecko-włoskich konwojów transportujących część sił inwazyjnych. Następny konwój zmuszony był zawrócić. Generał Freyberg popełniał jednak fatalne błędy w dowodzeniu, skutkiem czego Niemcom udało się uchwycić jedno z lotnisk na wyspie. Ponadto siły Luftwaffe całkowicie dominowały w powietrzu. Pozwoliło to nazistom dowieźć posiłki i przejąć inicjatywę w walce. Ostatecznie 28 maja rozpoczęła się ewakuacja wojsk alianckich z Krety. Bild 146-1979-128-35 / CC-BY-SA Dowódcy niemieckich wojsk powietrznodesantowych – pułkownik Bernhard Ramcke, generał Kurt Student i major Hans Kroh – sfotografowani w 1941 roku. Udało się uratować około 13 tysięcy żołnierzy. Reszta zginęła lub poszła do niewoli. Dla Niemców było to jednak pyrrusowe zwycięstwo. Ich korpus powietrznodesantowy poniósł dotkliwe straty rzędu 44% uczestniczących w operacji żołnierzy. Poległo przeszło 3,7 tysięcy spadochroniarzy, a około 1,3 tysięcy było rannych. Luftwaffe straciła aż 350 samolotów. Adolf Hitler już nigdy więcej nie pozwolił na użycie wojsk powietrznodesantowych w takiej operacji. A Winston Churchill, mimo porażki, stwierdził z sarkazmem że: „samo ostrze niemieckiej lancy zostało skruszone”. Fiasko pod Moskwą – operacja „Tajfun” Adolf Hitler w sierpniu 1941 roku wstrzymał ofensywę swoich wojsk na Moskwę – dla niego celem priorytetowym był Kijów. Dopiero 2 października zgrupowane na wschód od Smoleńska jednostki Grupy Armii „Środek”, feldmarszałka Fedora von Bocka, uderzyły w kierunku sowieckiej stolicy. Miały zdobyć miasto przed nastaniem zimowej pogody. Tymczasem już pięć dni później spadł pierwszy śnieg. Oddziały niemieckie również nie znajdowały się w najlepszej kondycji: dywizje piechoty były przetrzebione, a pancernym brakowało czołgów. Mimo to Niemcy przebili się przez sowiecką linię obrony. Do 20 października, w kotłach pod Wiaźmą i Briańskiem, wzięli do niewoli aż 673 tysiące czerwonoarmistów. Wydawało się, że Moskwa jest na wyciągnięcie ręki. Znacznie pogorszyła się jednak pogoda, spadły ulewne deszcze. Dowodzący 2. Grupą Pancerną generał Heinz Guderian wspominał: „drogi zmieniły się raptownie w nieprzebyte błota, przez które nasze wozy posuwać się mogły tylko w żółwim tempie i przy nadmiernym zużyciu paliwa”. Okrzepł również sowiecki opór. Co prawda, w mieście wybuchła panika a rząd został 16 października ewakuowany, ale pozostał w nim Stalin, który dowódcą obrony stolicy mianował Georgija Żukowa. Wokół Moskwy na wielką skalę zaczęto budować fortyfikacje ziemne i zapory przeciwczołgowe. Niemieckie jednostki wznowiły natarcie 15 listopada. Tym razem najeźdźcom dał się we znaki silny mróz, który wynosił 20 stopni, a z czasem znacznie się zwiększył. Wehrmacht nie był przygotowany na taką ewentualność. Brakowało odzieży zimowej, broń i pojazdy odmawiały posłuszeństwa. Na odmrożenia cierpiało aż 228 tysięcy żołnierzy. Sytuację jeszcze pogorszyło sowieckie przeciwuderzenie, które wyszło 5 grudnia. Ofensywa niemiecka wyhamowała. Jedynie niemieckie czołówki dotarły, a właściwie dowlekły się, na kilka kilometrów od rogatek Moskwy. Wehrmacht ugrzązł na dobre. Straty niemieckie w bitwie pod Moskwą były przerażające. Tylko od 15 listopada do 4 grudnia na froncie pod sowiecką stolicą zginęło 85 tysięcy Niemców. Było to tyle, ile poległo na całym wschodnim froncie od rozpoczęcia operacji „Barbarossa” do połowy listopada. I nie był to bynajmniej koniec strat – dalsze 30 tysięcy zginęło w rejonie Tuły. Hitler jednak, jak pisze Peter Longerich w swojej biografii Wodza III Rzeszy zatytułowanej „Hitler”, nie bacząc na ofiary rozkazał: „trzymać pozycje i walczyć do ostatka”. Ponadto zdymisjonował wielu najwyższych dowódców Wehrmachtu i sam przejął dowodzenie nad niemieckimi siłami lądowymi. Bild 146-2008-0317 / CC-BY-SA Niemieckie wojska nie były przygotowane na atak zimy i ugrzęzły pod Moskwą. Katastrofa pod Stalingradem Klęska pod Stalingradem w najbardziej jaskrawy sposób obnażyła dyletanctwo Adolfa Hitlera jako dowódcy wojskowego. Oczywiście za jego błędy życiem musieli zapłacić zwykli żołnierze. Führerowi w lecie 1942 roku zamarzyło się jednoczesne zdobycie roponośnego rejonu Kaukazu oraz miasta Stalingrad nad Wołgą. Dlatego też podzielił swoje siły. Było to czystym szaleństwem, ponieważ cele ataku leżały na różnych kierunkach uderzeń i do tego w znacznej od siebie odległości. Na Kaukaz ruszyły więc dwie armie niemieckie, natomiast w kierunku Stalingradu (celu o znacznie mniejszym znaczeniu strategicznym) – trzy. Hitler był głuchy na protesty swoich dowódców. Ofensywa rozpoczęła się 28 czerwca 1942 roku i początkowo rozwijała się z sukcesami. Stalin był na tyle zaniepokojony postępami wojsk niemieckich, że 28 lipca wydał swój słynny rozkaz: „Ani kroku w tył!”. 21 sierpnia 1942 roku generał Friedrich Paulus nakazał swojej potężnej 6. Armii wykonać uderzenie na Stalingrad. Cztery dni później jej oddziały dotarły do Wołgi na północ od miasta. Nastąpiły wielotygodniowe, zaciekłe zmagania o gród imienia Stalina. Niespodziewanie, 19 listopada, Sowieci wyprowadzili kontrofensywę. Poskutkowało to okrążeniem 6. Armii i zamknięciem w kotle 284 tysięcy żołnierzy niemieckich i rumuńskich. Bild 146-1971-107-40 / CC-BY-SA Niemiecka piechota podczas walk ulicznych w Stalingradzie we wrześniu 1942 roku. Podobnie jak pod Moskwą Niemcom wkrótce dała się we znaki pogoda. Pojawiły się braki w zaopatrzeniu. Również czerwonoarmiści nie próżnowali, a sowiecka artyleria i lotnictwo dzień w dzień bombardowały cele w obrębie coraz bardziej zmniejszającego się kotła. Pancerniak Ernst Panse wspominał: Rosjanie naciskali nas daleko potężniejszymi oddziałami, zwłaszcza czołgów ze wsparciem piechoty. Od tego czasu naszym domem był już tylko goły step. Dzień po dniu wiały nam w twarz ostre, lodowate wiatry. Śnieg był ciągle do zniesienia, jeśli chodzi o ilość, ale przy zadymkach i ostrych wichurach stawał się piekłem. Ostatecznie, 2 lutego 1943 roku, po sześciu miesiącach od rozpoczęcia zmagań o Stalingrad, oddziały niemieckie w kotle skapitulowały. Zginęło w walce, zmarło z głodu lub zamarzło 146 tysięcy żołnierzy. Potężne straty poniosło Luftwaffe, usiłujące zaopatrywać z powietrza okrążonych towarzyszy – śmierć poniosło ponad 8 tysięcy osób personelu latającego i naziemnego. Ze 108 tysięcy jeńców w sowieckiej niewoli ponad połowa zmarła następnie na tyfus w obozach. Tak zakończyła się obsesja Hitlera na punkcie zdobycia Stalingradu. Od tego momentu armia niemiecka straciła inicjatywę na froncie wschodnim. Czerwone tsunami – sowiecka operacja „Bagration” Wiosną 1944 roku Stawka – sowieckie naczelne dowództwo – podjęła decyzję, że rozbicie wojsk niemieckich na Białorusi jest priorytetem tegorocznego lata. Operację przygotowano z wielkim rozmachem. Równoczesnym uderzeniem siłami czterech frontów planowano odbić z rąk wroga Białoruś, zachodnią Ukrainę oraz część Polski i Litwy. Łącznie w ofensywie miało wziąć udział 2,4 mln żołnierzy, ponad 36 tysięcy dział i moździerzy, 5200 czołgów oraz 6300 samolotów bojowych. Operacja „Bagration” rozpoczęła się 23 czerwca 1944 roku. Oddziały sowieckie przerwały front na długości 350 km i do końca miesiąca posunęły się o 300 km na zachód. Niemiecka Grupa Armii „Środek” niemal przestała istnieć po tym, jak dwie jej armie zostały zniszczone, a trzecia okrążona. Pozostałym „Środkowi” 16 niemieckim dywizjom Sowieci mogli przeciwstawić 132 dywizje oraz 62 brygady i pułki pancerne. Pod koniec lipca Armia Czerwona stanęła na północy u granicy Prus Wschodnich, na środkowej części frontu pod Warszawą, a na południu pod Belgradem! publiczna Podczas operacji „Bagration” Niemców czekał pogrom. Na zdjęciu zniszczone czołgi i ich martwa załoga pod Bobrujskiem. Do 29 sierpnia, kiedy oficjalnie zakończyła się operacja „Bagration”, wojska sowieckie na tysiąckilometrowym froncie weszły nawet 600 km w głąb terenu nieprzyjaciela. Pogrom niemieckiej armii był absolutny i nie miał dotąd równych w tej wojnie. III Rzesza straciła 400 tysięcy żołnierzy: zabitych, rannych, zaginionych i wziętych do niewoli. Niektóre źródła mówią o stratach rzędu nawet 670 tysięcy ludzi! Jeden z nazistowskich generałów stwierdził wówczas że: „rozbicie Grupy Armii „Środek” położyło kres zorganizowanemu oporowi Niemców na Wschodzie”. Bitwa o Berlin Sowieckie natarcie na Berlin rozpoczęło się 16 kwietnia 1945 roku. Armia Czerwona do tej bitwy wystawiła siły jeszcze większe niż podczas operacji „Bagration”. Było to 2,5 mln żołnierzy, 41 tysięcy dział i moździerzy, 6200 czołgów i 7200 samolotów. Goniąca resztkami sił armia niemiecka liczyła 300 tysięcy żołnierzy, w tej liczbie znaczną część stanowił Volkssturm i młodziki z Hitlerjugend. Adolf Hitler wydał wówczas pamiętną proklamację, w której obrazowo opisał następstwa, jakie staną się udziałem niemieckiego narodu, gdy bolszewicy wkroczą na ich ziemie. Jej fragmenty cytuje, w swojej najnowszej biografii Führera zatytułowanej „Hitler”, Peter Longerich: „Starcy i dzieci zostaną wymordowani, a kobiety i dziewczęta służyć będą w poniżeniu za koszarowe ladacznice. Reszta pomaszeruje na Syberię”. Ale napisał też: „Tym razem bolszewików spotka odwieczny los Azji, to znaczy przyjdzie im się wykrwawić u bram stolicy Rzeszy Niemieckiej”. publiczna Po przejściu Armii Czerwonej z Berlina pozostały zgliszcza. Na zdjęciu ruiny Reichstagu i okolic. Proroctwo Wodza nie sprawdziło się, a przynajmniej nie w drugiej jego części. Czerwonoarmiści i polscy żołnierze w morderczej, miejskiej bitwie, metr po metrze zdobywali kolejne kwartały ulic Berlina. Miasto leżało w gruzach: taki był skutek potężnych artyleryjskich i lotniczych bombardowań Aliantów ze wschodu i zachodu. Co znaczniejsi nazistowscy dygnitarze próbowali ratować swoja skórę, natomiast Hitler został do końca. 2 maja Berlin skapitulował. W tej ostatniej bitwie straty niemieckie były gigantyczne. Szacuje się że mogły one sięgnąć nawet pół miliona poległych, zaginionych, rannych i wziętych do niewoli żołnierzy oraz cywilnych Berlińczyków. Bibliografia: Bevin Alexander, Jak Hitler mógł wygrać wojnę, Wydawnictwo Amber 2006. Beevor Antony, Berlin 1945. Upadek, Znak Horyzont 2015. Beevor Antony, Druga wojna światowa, SIW Znak 2013. Beevor Antony, Stalingrad, Znak Horyzont 2015. Bieszanow Wałdimir, Rok 1944. Dziesięć uderzeń Stalina, Bellona 2011. Bishop Chris, Eskadry Luftwaffe 1939-1945, Bellona 2015. Cawthorne Nigel, Czołgi w natarciu. Historia niemieckiej broni pancernej, Bellona 2009. Crawford Steve, Front wschodni dzień po dniu 1941-45, Wydawnictwo Olesiejuk 2009. Davies Norman, Europa walczy 1939 – 1945, SIW Znak 2008. Gilbert Martin, Druga wojna światowa, Zysk i S-ka Wydawnictwo 2011. Kronika II wojny światowej, Świat Książki 2004. Longerich Peter, Hitler. Biografia, Prószyński 2017. Wijers Hans, Od Stalingradu do Berlina. Wspomnienia niemieckich żołnierzy z frontu wschodniego, Bellona 2010. Zobacz również XIX wiek Dlaczego Hitler nienawidził Żydów? Wiemy na pewno, że nie wyssał antysemityzmu z mlekiem matki. Czy znienawidził Żydów, bo nie przyjęto go do Akademii Sztuk Pięknych? Czy uległ szczującym za... 1 grudnia 2017 | Autorzy: Jakub Kuza Dwudziestolecie międzywojenne Czy Hitler był w młodości komunistą? Twórca nazizmu, czyli antykomunistycznej, antydemokratycznej i antysemickiej ideologii opłakujący lewicowego pacyfistę pochodzenia żydowskiego? A do tego służący pod sztandarami bolszewizującej Republiki Rad? Te karty swojego... 23 listopada 2017 | Autorzy: Adam Miklasz Wojna światowa II 1939–1945 – konflikt między grupą demokratycznych państw Europy Zachodniej, do których później przyłączyły się USA i ZSRR, występujące w obronie własnych pozycji w Europie i na świecie, a państwami faszystowskimi (oraz ich sojusznikami), zmierzającymi do zdobycia hegemonii w świecie; konflikt w warunkach wielkiego skoku naukowo-technicznego, który doprowadził do rozwarstwienia sił zbrojnych na nowoczesne armie (głównie niemiecka) wyposażone w najnowsze typy uzbrojenia i tradycyjne armie przede wszystkim państw średnich i małych. W okresie narastania konfliktu wojennego wystąpiły sprzeczności społeczne, które znalazły wyraz w ukształtowaniu się ruchów faszystowskich, odwołujących się do wzorów niemieckich lub włoskich, oraz ruchu komunistycznego podporządkowanego ZSRR. Wybuch wojny światowej poprzedziły wojny lokalne: wojna domowa w Hiszpanii 1936–39 (zakończyła się zwycięstwem frankistów wspieranych przez Włochy i Niemcy) oraz trwająca od 1937 wojna chińsko-japońska, która z czasem stała się częścią konfliktu światowego (pod okupacją japońską znalazła się wschodnia, nadbrzeżna część Chin, pozostałą część kontrolował Kuomintang, wspierany przez ZSRR i państwa zachodnie); doszło też do — przerwanego przez wybuch wojny w Europie — lokalnego konfliktu sowiecko-japońskiego na pograniczu Mandżurii (marionetkowe cesarstwo pod protektoratem Japonii) i Mongolii (marionetkowa republika pod protektoratem ZSRR). Początek wojny. Niemcy, po włączeniu wiosną 1938 Austrii do III Rzeszy (Anschluss), jesienią 1938 na konferencji w Monachium uzyskali zgodę na anektowanie części Czech i Moraw (III 1939 zajęli całe terytorium Czech i Moraw, jednocześnie powstało Państwo Słowackie); wystąpili wobec Polski z żądaniami dotyczącymi Wolnego Miasta Gdańska i Pomorza; odrzucenie tych żądań przez rząd polski, jednoczesne potwierdzenie sojuszu francusko-polskiego i wzajemne gwarancje polsko-brytyjskie (porozumienie polsko-francusko-brytyjskie miało charakter polityczny, a nie wojskowy) spowodowały, że 31 III A. Hitler postanowił rozpocząć bezpośrednie przygotowania do wojny z Polską; VIII 1939 zawarł porozumienie z J. Stalinem (pakt Ribbentropp–Mołotow), w którym obaj dyktatorzy dokonali podziału strefy wpływów w środkowowschodniej Europie. Niemiecki plan wojny przewidywał uderzenie na Polskę z jednoczesną osłoną na zachodzie; plan polski zakładał obronę na pograniczu, później odwrót na linię ostatecznego oporu; plan francuski — rozwinięcie obrony na granicy północno-wschodniej i wschodniej, później przegrupowanie między rzekami Ren i Mozelę oraz podjęcie ograniczonej akcji zaczepnej; plan sowiecki — osiągnięcie linii Wisły. 1 IX 1939 Niemcy zaatakowały Polskę (kampania wrześniowa 1939), 3 IX w stanie wojny z nimi znalazły się Wielka Brytania i Francja — konflikt z lokalnego przekształcił się w światowy. Na froncie polskim Niemcy mieli przewagę liczebną i materiałową, z wyprzedzeniem dokonali mobilizacji i siłami pancerno-motorowymi, wspieranymi przez lotnictwo, w ciągu kilku dni przełamali opór wojsk polskich w bitwie granicznej, 8 IX doszli do środkowej Wisły i do Warszawy; polski zwrot zaczepny doprowadził do bitwy nad Bzurą, która odciążyła stolicę; nim bitwa dobiegła końca, 17 IX od wschodu uderzyła Armia Czerwona, zmierzając ku Wiśle (po umowie moskiewskiej z 28 IX cofnęła się na linię rzeki Bug); władze RP opuściły kraj. Pod koniec września opór polski wygasł, 28 IX skapitulowała Warszawa, 2–5 X pod Kockiem rozegrała się ostatnia bitwa kampanii wrześniowej. Na froncie zachodnim 10 IX Francuzi podjęli lokalne akcje zaczepne w rejonie Saary, ale przerwali je po kilku dniach; później na froncie zachodnim panowała cisza (drôle de guerre). Niemcy planowali podjęcie ofensywy na zachodzie jeszcze 1939, ale ostatecznie odłożyli ją na termin późniejszy. Na morzu działania rozpoczęły się 3 IX i przyniosły powodzenie niemieckiej broni podwodnej. Na Wschodzie X 1939 zgodnie z umowami sowiecko-niemieckimi ZSRR utworzył bazy wojskowe na Litwie, Łotwie i w Estonii i wystąpił z ultimatum wobec Finlandii; po odrzuceniu żądań przez rząd fiński 30 XI wojska sowieckie przekroczyły granicę fińską (wojna sowiecko-fińska 1939–40), utknęły na Przesmyku Karelskim (Mannerheima linia) i w Karelii; w Laponii okupowały rejon Petsamo. W Chinach Japończycy 17 IX uderzyli na miasto Changsha, 2 X Chińczycy przeszli do przeciwnatarcia. W 1939 na zajętych terytoriach przez Niemcy i ZSRR, poczynając od Czechosłowacji (Protektorat Czech i Moraw) i Polski wprowadzono administrację okupacyjną stosującą terror: eksterminacje, areszty i deportacje, które dotknęły setki tys. ludzi (deportacja, Katyń). Jednocześnie zaczęły powstawać zalążki ruchu oporu i konspiracji, a także rządy na uchodźstwie (rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie). Działania 1940. W Skandynawii w lutym wojna sowiecko-fińska weszła w stadium krytyczne; ZSRR skierował na front blisko 1 mln żołnierzy; obrona fińska na Przesmyku Karelskim została przełamana; Francja i Wielka Brytania wspierały władze fińskie, planowały wysłanie do Finlandii korpusu ekspedycyjnego (z udziałem polskiej Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich); nim do tego doszło, 12 III w Moskwie został podpisany sowiecko-fiński traktat pokojowy; Finlandia utraciła Przesmyk Karelski i część Karelii, ale zachowała niepodległość. Niemcy zaplanowali szerszą akcję na północy — 9 IV ich wojska zajęły Danię (która nie stawiła oporu) i wylądowały w głównych portach Norwegii; zaskoczeni Norwegowie stawili nieskoordynowany opór, a nieliczne posiłki brytyjskie i francuskie nie zmieniły sytuacji i zostały ewakuowane; 30 IV podpisano kapitulację armii norweskiej w południowej części kraju; dłużej trwały walki w północnej części Norwegii, wokół Narwiku, 9 IV opanowanego przez Niemców; Norwegów wsparł brytyjsko-francusko-polski korpus posiłkowy. Francuzi i Norwegowie odbili Narwik, 29 V Polacy — Ankenes; 10 VI wojska norweskie skapitulowały; alianci wycofali się. Na froncie zachodnim 10 V armia niemiecka uderzyła na Holandię i Belgię; 14 V holenderskie siły zbrojne skapitulowały; siły lewego skrzydła wojsk sprzymierzonych weszły w tym czasie do Belgii, ale niemieckie zgrupowanie pancerno-motorowe, nacierające przez Ardeny, 14–15 V sforsowało środkową Mozę, 19 V osiągnęło brzeg cieśniny La Manche, odcinając główne siły sprzymierzonych we Flandrii; 28 V skapitulowała armia belgijska, do 6 VI wojska brytyjskie i część armii francuskiej ewakuowały się z Dunkierki do Wielkiej Brytanii. Francuzi odtworzyli front na linii rzek Somma i Aisne, ale przeważające siły niemieckie 5 VI wznowiły natarcie, przełamały front i przeszły do pościgu; 10 VI Włochy wypowiedziały wojnę Francji, 14 VI Niemcy wkroczyli do Paryża; 25 VI weszło w życie zawieszenie broni; Niemcy rozpoczęli okupację północnej i zachodniej części Francji i narzucili jej ograniczenia wojskowe, w części nieokupowanej utworzono tzw. Wolną Francję (État français) z rządem w Vichy; działania wojenne na lądzie ustały, nasiliły się walki w powietrzu i na morzu. Niemcy przygotowywali desant na Wielką Brytanię, dążąc do uzyskania panowania w powietrzu (bitwa o Wielką Brytanię). Na Oceanie Atlantyckim w 1. połowie 1940 niemiecka marynarka wojenna i lotnictwo nie osiągnęły większych sukcesów, po zdobyciu baz w Norwegii i Francji skuteczność działań niemieckich przeciwko liniom zaopatrzeniowym aliantów wzrosła. Na Morzu Śródziemnym działania morskie przez blisko 3 lata stanowiły główną część operacji wojennych na tym obszarze, zwłaszcza na liniach komunikacyjnych — włoskich (Włochy–Libia, później Włochy–Półwysep Bałkański) i brytyjskich (Gibraltar–Egipt, później Egipt–Grecja, zaopatrywanie Malty); działania sił nawodnych doprowadziły do starć koło przylądków Teulada i Spartivento (Sardynia); brytyjskie lotnictwo pokładowe zaatakowało bazę włoskiej floty w Tarencie i wyeliminowało z działań większość floty liniowej, ale nie ograniczyło przewozów morskich przeciwnika. W Afryce Północnej włoska 10. armia IX 1940 dotarła z Libii do Sidi Barrani w Egipcie i została zatrzymana, 9 XII wojska brytyjskie rozpoczęły ofensywę, w ciągu kilku dni rozbiły większość sił 10. armii, wkroczyły do Cyrenajki, obległy Bardiję. Na Półwyspie Bałkańskim 28 X Włosi uderzyli na Grecję, licząc na szybkie zwycięstwo; Grecy powstrzymali przeciwnika, 14 XI przeszli do ofensywy i wyparłszy nieprzyjaciela z własnego terytorium wkroczyli do Albanii. W Afryce Wschodniej w Etiopii Włosi zajęli tereny na pograniczu z Sudanem (Kassalę) i Kenią (Moyale), w sierpniu obsadzili też Somali Brytyjskie (Berbera). W Europie Wschodniej rząd sowiecki wykorzystał zaangażowanie Niemiec na zachodzie i latem inkorporował Litwę, Łotwę i Estonię, przekształcając je w republiki związkowe ZSRR, od Rumunii uzyskał Besarabię i północną Bukowinę, sięgając wpływami na Półwysep Bałkański. Niemcy z Włochami i Japonią utworzyli Pakt Trzech (27 IX), do którego dołączyły Słowacja, Węgry i Rumunia. Obie strony (sowiecka i niemiecka) rozpoczęły przygotowania do zbrojnego rozstrzygnięcia, którego głównym obszarem miały być okupowane ziemie polskie. W Chinach wojska Kuomintangu odbiły Nanning (12 III), otwierając połączenie lądowe z Indochinami; na froncie centralnym wojska japońskie opanowały Yichang i rozpoczęły bombardowania Chongqing; w grudniu Japończycy podjęli kolejną próbę opanowania linii kolejowej Hangzhou–Kanton. Po klęsce Francji 22 IX uzyskali prawo założenia baz w Kochinchinie. W 1940 państwa Osi opanowały niemal całą zachodnią i północną Europę; Wielka Brytania utrzymała się na wyspach i w strefie śródziemnomorskiej, gdzie działania wojenne ponownie przeniosły się na teren Europy; w krajach okupowanych przez III Rzeszę i ZSRR zaczął organizować się ruch oporu; nastąpiło zbliżenie Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Działania 1941. W strefie Morza Śródziemnego w Afryce Północnej wojska brytyjskie w początkach roku kontynuowały natarcie, zdobyły Bardiję, Tobruk i Bengazi, niszcząc całkowicie włoską 10. armię i zajmując całą Cyrenajkę; Niemcy skierowali w rejon walk lotnictwo i wojska lądowe (Korpus Afrykański). Półwysep Bałkański. Na froncie albańskim ofensywa grecka utknęła w górach. Niemcy, przygotowując się do interwencji w Grecji, w styczniu skierowali wojska do Rumunii i 2 III wkroczyli do Bułgarii; Brytyjczycy, osłabiając swe siły w Afryce Północnej, wysłali do Grecji korpus ekspedycyjny; 6 IV wojska niemieckie, wspierane przez jednostki włoskie, a później węgierskie, uderzyły na Jugosławię i Grecję; armia jugosłowiańska rozpadła się bez udziału w znaczniejszych walkach, grecka broniła się dłużej; 20 V–1 VI Niemcy za pomocą desantu powietrznego opanowali Kretę. W Afryce Północnej na Pustyni Libijskiej w marcu i kwietniu wojska niemiecko-włoskie pokonały Brytyjczyków, odbiły Cyrenajkę (oprócz Tobruku obronionego przez Australijczyków, których od sierpnia zastępowała polska Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich); 19 XI brytyjska 8. armia, uprzedzając przeciwnika, przeszła do natarcia, odblokowała Tobruk i ponownie zajęła Cyrenajkę. W Afryce Wschodniej wojska brytyjskie rozbiły armię włoską i zajęły ten obszar. Na Bliskim Wschodzie Brytyjczycy opanowali Irak, następnie Syrię. W sierpniu (po wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej) wojska brytyjskie i sowieckie rozpoczęły okupację Iranu, co pozwoliło na otwarcie bezpośredniego połączenia lądowego między ZSRR a obszarami kontrolowanymi przez Wielką Brytanię. W Europie Wschodniej na wiosnę Niemcy i sojusznicy (Rumunia i Finlandia) rozpoczęli przegrupowanie wojsk w celu uderzenia na ZSRR; uderzenie wojsk Osi 22 VI 1941 zaskoczyło stronę sowiecką kierunkiem natarć oraz mechanizmem prowadzenia działań (we współczesnej historiografii istnieje również pogląd, iż atak ten wyprzedził stronę sowiecką przygotowującą napaść na III Rzeszę); latem zostały rozbite wojska pierwszego sowieckiego rzutu strategicznego, a jesienią — drugiego, dopiero trzeci powstrzymał Niemców pod Leningradem, Moskwą i u wrót Kaukazu (Rostów); 5–6 XII rozpoczęło się sowieckie przeciwnatarcie pod Moskwą (Moskwa — Bitwa pod Moskwą), które zmusiło wojska niemieckie do odwrotu o 300–400 km i obrony na całym froncie wschodnim. Finowie odbili Przesmyk Karelski po dawną granicę sowiecko-fińską oraz obsadzili Karelię po rzekę Swir i jezioro Onega. W Laponii wojska niemieckie podjęły próbę opanowania Murmańska, utknęły jednak nad rzeką Stara Lica; na obszarze od Morza Czarnego do Morza Barentsa ukształtował się front liniowy, który związał większość niemieckich sił lądowych. Na Oceanie Atlantyckim nasilała się wielka bitwa o komunikację (bitwa o Atlantyk); Brytyjczycy doskonalili system konwojów, uzyskali pomoc amerykańską (VIII 1941 podpisali deklarację współpracy, Kartę Atlantycką); Niemcy zatopili 432 statki (ponad 2 mln BRT), tracąc 35 okrętów podwodnych. Latem przez Morze Barentsa ruszyły pierwsze konwoje sprzymierzonych zmierzające do sowieckich portów północnych (murmańskie konwoje). W wojnie powietrznej w pierwszych miesiącach 1941 lotnictwo niemieckie kontynuowało bombardowanie obiektów na Wysp Brytyjskich, później jego aktywność osłabła; lotnictwo brytyjskie stopniowo nasilało naloty na Niemcy i cele w krajach okupowanych. Na obszarach okupowanych trwało formowanie się konspiracji, rozpoczęto działania partyzanckie; po rozpoczęciu wojny sowiecko-niemieckiej ruch komunistyczny w państwach okupowanych i zależnych od III Rzeszy na polecenie Międzynarodówki Komunistycznej podjął działalność konspiracyjną (w największej skali w Jugosławii, gdzie walka partyzancka była również elementem wojny domowej, oraz na okupowanych obszarach ZSRR). W Chinach Japończycy kontynuowali akcję blokowania wybrzeży, opanowali wiele miast nadmorskie, głównie w południowej części Chin, przygotowywali uderzenie na południową część kontynentu; we wrześniu Chińczycy zwyciężyli w bitwie pod Changsha; uderzenie Japonii na Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię spowodowało, iż tzw. incydent chiński stał się częścią działań II wojny światowej; 20 X władze Japonii zatwierdziły ostateczny plan wojny ze Stanami Zjednoczonymi, Wielką Brytanią i Holandią (przewidywał eliminowanie amerykańskiej floty, opanowanie stref mórz Azji Południowo-Wschodniej — Filipin, Holenderskich Indii Wschodnich, Nowej Gwinei, Wysp Salomona, Półwyspu Malajskiego, a później Birmy, z pozostawieniem części armii lądowej w Chinach, oraz silnej osłony w Mandżurii). Utworzenie nowych frontów dalekowschodnich zapoczątkował japoński atak 7–8 XII na bazę floty amerykańskiej w Pearl Harbor; następnie Japończycy opanowali Hongkong, na Malajach wysadzili desant, który rozpoczął natarcie na Singapur, z Indochin wkroczyli do Syjamu (przyłączył się do Japonii), następnie uderzyli na południową Birmę; desant japoński wylądował na wyspie Luzon (Filipiny). Przystąpienie do wojny ZSRR i Stanów Zjednoczonych z jednej strony i Japonii z drugiej przekształciło działania wojenne w wojnę powszechną, konflikt globalny między 2 blokami mocarstw, z udziałem większości państw świata, angażujący niemal całość zasobów światowych (ich wykorzystanie 1944 osiągnęło poziom maksymalny). Działania 1942. Konflikt wojenny był już w pełni wojną wielofrontową i wielopłaszczyznową; w Europie miała ona charakter głównie lądowej z nasilającą się wojną powietrzną; na Oceanie Spokojnym — przede wszystkim powietrzno-morskiej; w Chinach i Birmie — lądowej. W Europie Wschodniej na początku roku Armia Czerwona kontynuowała kontrofensywę i na niektórych odcinkach frontu zmusiła Niemców do odwrotu (Ukraina); latem armia niemiecka, po uprzednim opanowaniu Sewastopola, przeszła do ofensywy na południowym odcinku frontu i nacierając na Kaukaz rozbiła sowieckie lewe skrzydło, ale w sierpniu–wrześniu utknęła w Stalingradzie i na zachodniej części pasma kaukaskiego; 19 XI rozpoczęła się sowiecka kontrofensywa pod Stalingradem, 23 XI wojska sowieckie okrążyły niemieckie zgrupowanie (stalingradzka bitwa); na środkowym odcinku frontu uderzenia sowieckie związały znaczne siły niemieckie. W Europie 9–10 X wojska niemieckie obsadziły okupowaną część Francji, a oddziały włoskie — Korsykę. W powietrzu rozpoczęła się ofensywa bombowa na Niemcy, początkowo prowadzona przez lotnictwo brytyjskie (w tym Polskie Siły Powietrzne), od sierpnia również amerykańskie. W Afryce Północnej na Pustynii Libijskiej wojska niemiecko-włoskiej na początku roku (21 I–7 II) odrzuciły brytyjską 8. armię na linię Al-Mechila, 27 V przeszły do ofensywy, pobiły Brytyjczyków w Cyrenajce, podczas pościgu zdobyły Tobruk (21 VII) i doszły do Al- Alamajn, 23 X–4 XI brytyjska 8. armia rozbiła wojska niemiecko-włoska i przeszła do kontrataku, do końca roku opanowując po raz trzeci Cyrenajkę. W listopadzie w portach Maroka i Algierii wylądowały wojska amerykańskie oraz brytyjskie, po zawarciu porozumienia z miejscową administracją francuską ruszyły ku Tunisowi, gdzie wylądował desant niemiecko-włoski; pod koniec roku w zachodniej Tunezji ukształtował się protektorat francuski. Na Oceanie Atlantyckim po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do wojny Niemcy poszerzyli strefę działań floty podwodnej do wybrzeży amerykańskich, co w połączeniu ze wzrostem liczby okrętów podwodnych spowodowało zwiększenie liczby zatopionych statków sprzymierzonych (lepiej osłaniane transporty z wojskiem z reguły docierały w całości). Na Dalekim Wschodzie Japończycy opanowali Malaje (15 II skapitulował Singapur), następnie Birmę, mimo wsparcia Brytyjczyków przez Chińczyków; na Filipinach Japończycy 2 I zajęli Manilę, następnie zmusili do kapitulacji armię filipińsko-amerykańską broniącą się na półwyspie Bataan (9 IV); w styczniu desant japoński wylądował na Borneo, po wygraniu bitwy na Morzu Jawajskim (24 II) — na Jawie. Na wiosnę 1942 pod japońską okupacją była cała strefa mórz Azji Południowo-Wschodniej; Australia i Indie były zagrożone, a Chiny odcięte od połączeń z państwami zachodnimi; ofensywa japońska w kierunku południowo-wschodnim została jednak zatrzymana, 7–8 V stoczono nierozstrzygniętą bitwę morską na Morzu Koralowym, 3–5 VI klęska floty japońskiej w bitwie koło atolu Midway spowodowała przełom w wojnie na Oceanie Spokojnym; po wylądowaniu 10 VII desantu amerykańskiego na wyspie Guadalcanal (Wyspy Salomona) stoczono kilka bitew powietrzno-morskich; na Nowej Gwinei we wrześniu Australijczycy powstrzymali marsz japoński na Port Moresby i wraz z Amerykanami rozpoczęli natarcie na Buna. Na początku 1942 największe sukcesy militarne odnosiła Japonia, w lecie — Niemcy; jesienią zaczęła zarysowywać się przewaga przeciwników Osi. Stany Zjednoczone i Wielka Brytania ściśle współdziałały, poszukiwano porozumienia z ZSRR. Działania 1943. Nastąpiło wzmocnienie ofensywy państw sprzymierzonych na państwa Osi w Europie; na lądzie (od wschodu i południa), w powietrzu (od zachodu); wzmagał się ruch oporu, zwłaszcza w państwach okupowanych; na Oceanie Spokojnym nasiliły się powietrzno-morskie działania amerykańskich sił zbrojnych; narastał wysiłek zaplecza walczących mocarstw (wzrost produkcji wojennej, szczególnie w państwach sprzymierzonych). Na froncie wschodnim pierwsze miesiące 1943 przyniosły kontynuację ofensywy sowieckiej na południowym odcinku frontu oraz likwidację zgrupowania niemieckiego otoczonego w Stalingradzie (2 II); pod koniec lutego wojska sowieckie zbliżyły się do dolnego biegu Dniepru; przeciwnatarcie Niemców pod Charkowem ustabilizowało front; Armia Czerwona utrzymała tereny w rejonie Kurska, wojska niemieckie zaś (po wycofaniu się z północnego Kaukazu) — przyczółek na Półwyspie Tamańskim; pod Moskwą Niemcy wycofali się spod Rżewa i Domiańska, Rosjanie przebili lądowe połączenia do okrążonego Leningradu; obie strony rozpoczęły przygotowania do kampanii letniej, 5 VII Niemcy przeszli do natarcia uderzając koncentrycznie na Kursk, stoczono wielką bitwę, której decydującym punktem była największa bitwa pancerna wojny pod Prochorowką, później Armia Czerwona wyszła nad Dolny Dniepr, po jego sforsowaniu (6 XI) zajęła Kijów i odcięła Krym od obszarów okupowanych jeszcze przez Niemców. Na centralnym odcinku frontu wojska sowieckie opanowały Smoleńsk. W Afryce Północnej wojska brytyjskiej 8. armii w styczniu opanowały Trypolitanię i zepchnęły wojska niemiecko-włoskie na przyczółek tunezyjski (zlikwidowany w połowie maja), droga przez Morze Śródziemne została otwarta dla żeglugi sprzymierzonych. We Włoszech 10 VII desant wojsk alianckich wylądował na Sycylii, do 17 VIII resztki wojsk niemiecko-włoskich broniących wyspy ewakuowały się na kontynent; 25 VII obalono rząd B. Mussoliniego, nowy rząd włoski 3 IX podpisał zawieszenie broni ze sprzymierzonymi, desant brytyjski wylądował w Kalabrii; 9 IX, jednocześnie z ogłoszeniem zawieszenia broni, rozpoczął się desant sprzymierzonych w zatoce Salerno. Niemcy odpowiedzieli rozbrojeniem większości oddziałów armii włoskiej we Włoszech i na Półwyspie Bałkańskim, opanowali Rzym (10 IX), po przegranej bitwie pod Salerno, powstrzymali sprzymierzonych na linii zimowej pod Monte Cassino. Na Oceanie Atlantyckim w pierwszej połowie roku nastąpił przełom w bitwie o opanowanie tego obszaru; w marcu Niemcy zatopili 92 statki (540 tys. BRT), w czerwcu tylko 8 (30 tys. BRT); jednocześnie w marcu stracili 15 okrętów podwodnych, w maju — 41; sprzymierzeni udoskonalili środki obrony konwojów, produkcja nowych statków znacznie przewyższała straty. W powietrzu wzrosła siła amerykańskiego lotnictwa strategicznego (stacjonującego w Wielkiej Brytanii); wspólnie z siłami brytyjskimi rozwinęło ono zespoloną ofensywę powietrzną na Niemcy — Brytyjczycy atakowali nocą, Amerykanie w ciągu dnia. Na Oceanie Spokojnym Amerykanie opanowali Wyspy Salomona, zajęli Wyspy Gilberta i wspólnie z Australijczykami opanowali wschodnią część Nowej Gwinei; obsadzili wyspy: Attu i Kiska w archipelagu Aleutów. Na Dalekim Wschodzie w Birmie, na pograniczu z Indiami i Chinami, trwały lokalne starcia; w Chinach nasilił się konflikt między Kuomintangiem a KP Chin; Japończycy podejmowali lokalne ataki, bez powodzenia na Changsha. Państwa sprzymierzone 1943 nawiązały ścisłe współdziałanie, 28 XI–1 XII w Teheranie odbyła się konferencja tzw. wielkiej trójki (W. Churchill, Roosevelt, J. Stalin; teherańska konferencja), która ustaliła plan działań militarnych 1944 (w tym otwarcie tzw. drugiego frontu), przyjęła ogólny zarys ładu powojennego, podział wpływów wielkich mocarstw (Polska podporządkowana ZSRR). Po stronie przeciwnej Oś rozpadła się; dowództwo niemieckie po klęskach na froncie wschodnim przyjęło koncepcję obrony przeciwko Armii Czerwonej i koncentracji sił do pobicia desantu sprzymierzonych na Zachodzie. Działania 1944. W Europie nastąpiło koncentryczne uderzenie wojsk sprzymierzonych na obszary opanowane przez Niemców, połączone z masowym wystąpieniem ruchu oporu i konspiracji. Na Dalekim Wschodzie, na Oceanie Spokojnym działania zaczepne prowadzili sprzymierzeni, w Chinach — Japonia; 1944 to szczytowy okres produkcji zbrojeniowej, szybkiego postępu naukowo-technicznego, początek kształtowania ładu powojennego opartego na nierówności. Na froncie wschodnim na początku roku wojska sowieckie rozbiły skrajne skrzydła armii niemieckiej, na północy odrzuciły przeciwnika spod Leningradu, na południu dotarły do Karpat i wyzwoliły Krym; w czerwcu–lipcu Armia Czerwona rozgromiła centrum wojsk niemieckich na Białorusi i na południe od rzeki Prypeć, na przełomie lipca i sierpnia wyszła nad środkową Wisłę; w stolicy Polski wybuchło powstanie (powstanie warszawskie 1944). W sierpniu wojska sowieckie rozbiły w Mołdawii siły niemiecko-rumuńskie i po przejściu Rumunii (23 VIII) na stronę sprzymierzonych rozpoczęły przez Siedmiogród natarcie na Wielką Nizinę Węgierską (później po sforsowaniu środkowego Dunaju okrążyły Budapeszt); także w sierpniu rozpoczęło się powstanie słowackie. Na Półwyspie Bałkańskim we wrześniu wojska sowieckie nie napotykając na opór wkroczyły do Bułgarii; po przewrocie wojskowym i przejściu Bułgarii na stronę sprzymierzonych, wraz z armią bułgarską uderzyły na Macedonię i Serbię; 20 X wojska sowieckie i jugosłowiańskie opanowały Belgrad; wojska niemieckie wycofały się z Grecji, Albanii i Czarnogóry. W Grecji wylądowały oddziały brytyjskie, rozpoczęła się walka z partyzantką komunistyczną. Pod koniec roku front przebiegał między rzeką Drawa i Morzem Adriatyckim; na jego zapleczu toczyły się walki domowe. W Europie Północnej 10 VI wojska sowieckie przeszły do natarcia na Przesmyku Karelskim, przełamały obronę fińską, 26 VI zajęły Wyborg; 19 IX podpisano sowiecko-fińskie zawieszenie broni, Finlandia wystąpiła przeciwko III Rzeszy, w Laponii rozpoczęły się walki fińsko-niemieckie, na wybrzeżach Morza Barentsa uderzyły wojska sowieckie; pod koniec roku Niemcy wycofali się do północnej Norwegii. We Włoszech alianci od stycznia bez powodzenia podejmowali ataki pod Monte Cassino, połączone z desantem pod Anzio; 11 V wojska sprzymierzonych (w tym Drugi Korpus Polski) przełamały obronę niemiecką, 4 VI weszły do Rzymu i w pościgu dotarły do Apeninu Toskańsko-Emiliańskiego. W Europie Zachodniej w pierwszej połowie roku obie strony przygotowały działania na wielką skalę; alianci — desant na północno-zachodnim wybrzeżu Francji, Niemcy — jego rozbicie na wybrzeżu; 6 VI wojska sprzymierzonych rozpoczęły operację desantową w Normandii i utworzyły przyczółek, następnie pobiły niemiecką armię; na przełomie lipca i sierpnia przełamały obronę niemiecką pod Avranches, okrążyły Niemców pod Falaise, następnie prowadziły pościg; 19 VIII wybuchło powstanie w Paryżu, rozbite wojska niemieckie wycofały się ku granicy Niemiec; 15 VIII wojska amerykańsko-francuskie wylądowały w Prowansji. Na początku września wojska sprzymierzonych wkroczyły do Belgii oraz dotarły do granic Lotaryngii i Alzacji; we wrześniu próba szybkiego wkroczenia do Niemiec przez Holandię (połączona operacja wojsk powietrznodesantowych i lądowych w Arnhem) zakończyła się niepowodzeniem; później prowadzono akcje na mniejszą skalę, 21 X Amerykanie zajęli Akwizgran, 29 X Polacy — Bredę, 23 XI Francuzi — Strasburg. Pod koniec roku Niemcy podjęli ostatnią próbę pokonania wojsk sprzymierzonych uderzając 16 XII w Ardenach, sprzymierzonym, początkowo zaskoczonym, udało się zatrzymać Niemców. W powietrzu lotnictwo strategiczne sprzymierzonych kontynuowało ofensywę na Niemcy; w lecie zostało użyte głównie do bezpośredniego wsparcia wojsk lądowych we Francji. Niemcy wprowadzili do akcji pociski V-1 i V-2 używane do ataków na Londyn. Na Oceanie Atlantyckim sprzymierzeni powiększyli przewagę, co pozwoliło na swobodne przewozy wojsk i sprzętu; rozpoczęto ruch morski przez podejście dalekowschodnie, konwoje arktyczne nie ponosiły poważnych strat. Na Dalekim Wschodzie działania wojenne nasiliły się; na Oceanie Spokojnym Amerykanie wysadzili desant na wyspie Saipan i zwyciężyli w bitwie powietrzno-morskiej na Morzu Filipińskim; opanowali Wyspy Mariańskie; na południu oddziały amerykańskie obsadzały kolejne punkty na Nowej Gwinei; 20 X wysadzono desant na wyspie Leyte (Filipiny), wielka bitwa powietrzno-morska uniemożliwiła flocie japońskiej działania na większą skalę. Amerykańskie wojska lądowe opanowały Leyte, później zajęły Mindoro; rozpoczęły się uderzenia powietrzne na Japonię, a amerykańska flota podwodna paraliżowała morską komunikację przeciwnika, przede wszystkim między Wyspami Japońskimi a strefą mórz Azji Południowo-Wschodniej. W Birmie w wyniku natarcia odzyskano północną część kraju i ponownie otwarto lądowe połączenie z Chinami. W Chinach od kwietnia do grudnia wojska japońskie prowadziły ofensywę w celu uzyskania bezpośredniego połączenia wzdłuż linii kolejowej Pekin–Kanton i dalej do Indochin. W 1944 siły niemieckie zostały zepchnięte do obszaru ograniczonego na wschodzie Wisłą, na zachodzie — Renem, na południu — Padem; nad obszarem tym panowanie w powietrzu uzyskało lotnictwo sprzymierzonych. Na wyzwolonych obszarach Europy zaczęto odtwarzać państwa w warunkach ostrych konfliktów społecznych na zachodzie, otwartej wojny domowej w Grecji, jej elementów w Jugosławii oraz uzależnienia od ZSRR krajów zajętych przez Armię Czerwoną. Działania 1945. Na froncie wschodnim po przejściu do natarcia 12–15 I między Morzem Bałtyckim a Karpatami główne zgrupowanie wojsk sowieckich przełamało obronę niemiecką nad Wisłą i Narwią (17 I 1. armia WP zajęła Warszawę) i pod koniec stycznia osiągnęło środkową Odrę oraz brzeg Morza Bałtyckiego (Zalewu Wiślanego), w lutym i marcu rozbiło Niemców na Pomorzu oraz Śląsku; 9 IV padł Królewiec. Na południe od Karpat wojska sowieckie 13 II zdobyły Budapeszt i Wiedeń; decydujące uderzenie przeprowadziły między Morzem Bałtyckim i Sudetami; 16 IV główne siły Armii Czerwonej i WP rozpoczęły ofensywę, 2 V zdobyły Berlin, wyszły nad Łabę i spotkały się z wojskami amerykańskimi i brytyjskimi, 9 V wkroczyły do Pragi, wyzwolonej przez powstańców, którzy rozpoczęli walkę 5 V. Na froncie zachodnim wojska sprzymierzonych 8 II rozpoczęły stopniowo rozszerzane natarcie między Mozą a Renem, w marcu sforsowały rzekę (na północ od Zagłębia Ruhry); na północnym skrzydle Brytyjczycy sforsowali dolną Łabę i dotarli do Lubeki, polska 1. Dywizja Pancerna do Wilhelmshaven, siły prawego skrzydła wojsk sprzymierzonych skręciły na południe, sforsowały górny Dunaj i dotarły do Jeziora Bodeńskiego i Tyrolu. W II 1945 na konferencji jałtańskiej uzgodniono podział Niemiec na strefy okupacyjne i ich demilitaryzację, potwierdzono podział stref wpływów mocarstw. We Włoszech 9 IV rozpoczęła się ofensywa sprzymierzonych, 21 IV Polacy weszli do Bolonii; rozbici Niemcy próbowali przeprawić się na północny brzeg Padu; jednocześnie w północnych Włoszech zaczęły walkę grupy ruchu oporu. Na Półwyspie Bałkańskim 16 IV wojska jugosłowiańskie przeszły do natarcia, 9 V weszły do Zagrzebia. W powietrzu wielka ofensywa bombowa lotnictwa sprzymierzonych z powodu zmniejszenia się liczby celów stopniowo zamierała, ostatnimi spektakularnymi celami były: Drezno i siedziba Hitlera w Berchtesgaden. Na morzu panowali sprzymierzeni. W Chinach na początku 1945 Japończycy umocnili połączenie Pekin–Indochiny, w marcu okupowali Indochiny Francuskie (część oddziałów francuskich przebiła się do Chin). W Birmie w styczniu rozpoczęła się ofensywa wojsk brytyjskich, 3 V padł Rangun, resztki wojsk japońskich wycofały się w góry. Na Oceanie Spokojnym Amerykanie 9 I wysadzili desant w zatoce Lingayen na wyspie Luzon i 23 II zdobyli Manilę, pobici Japończycy schronili się w góry; mniejsze desanty amerykańskie wylądowały na innych wyspach Archipelagu Filipińskiego, później zdobyły wyspy: Iwō-jima i przede wszystkim Okinawę, co ułatwiło nasilenie bombardowań Japonii; uderzenia lotnictwa pokładowego zespołów okrętów amerykańskich podpływających bezpośrednio do brzegów Wysp Japońskich i działania floty podwodnej doprowadziły do niemal pełnej blokady Japonii. Koniec wojny w Europie. W warunkach beznadziejnej polityczno-militarnej sytuacji Niemiec grupy polityków niemieckich podjęły próby rozmów, ale ostateczne decyzje podjęło dowództwo wojskowe, 29 IV podpisano wstępne warunki bezwarunkowej kapitulacji armii niemieckiej na froncie włoskim (2 V weszło w życie), 30 IV Hitler desygnował na swoje miejsce admirała K. Dönitza, później popełnił samobójstwo; 4 V poddały się wojska niemieckie znajdujące się w północno-zachodnich Niemczech i Danii; 5 V złożyły broń wojska niemieckie w południowych Niemczech, Tyrolu i w zachodniej Austrii; 7 V o godzinie w Reims przedstawiciele admirała Dönitza podpisali akt bezwarunkowej kapitulacji niemieckich sił zbrojnych i przerwania działań wojennych 8 V o godzinie czasu środkowoeuropejskiego. Na żądanie strony sowieckiej akt kapitulacji powtórzono w Berlinie (9 V o godzinie czasu wschodnioeuroejskiego); tylko niektóre zgrupowania niemieckie oraz formacje serbskie, chorwackie i słoweńskie przebijały się na zachód w celu poddania wojskom brytyjskim lub amerykańskim. W VII–VIII 1945 na konferencji poczdamskiej przywódcy wielkiej trójki ustalili zasady polityki wobec Niemiec. Koniec wojny w Azji. 6 VIII Amerykanie zrzucili bombę atomową na Hirosimę, 8 VIII na Nagasaki; japońskie władze podjęły decyzję o kapitulacji. 8 VIII rząd sowiecki wypowiedział wojnę Japonii, 9 VIII jego wojska uderzyły z 3 stron na Mandżurię, do połowy miesiąca doszły do Mukdenu (Shenyangu); po kapitulacji Japończyków obsadziły resztę Mandżurii, północną Koreę, Kuryle i południowy Sachalin. 2 IX w Zatoce Tokijskiej na okręcie Missouri przedstawiciele Japonii podpisali akt bezwarunkowej kapitulacji. Wyniki wojny. Wojna 1939–45 była konfliktem globalnym prowadzonym na terytoriach Europy, Azji, Afryki i Oceanii, na wszystkich oceanach i morzach oraz w przestrzeni powietrznej; uczestniczyło w niej 61 państw i 1,7 mld ludzi (pod bronią 110 mln). Bezpośrednie straty ludzkie wyniosły ponad 50 mln osób, w tym ok. 20 mln żołnierzy; działaniom wojennym towarzyszyły: masowy terror, mordy, deportacje, przesiedlenia grup ludności, często całych narodów, zapoczątkowane 1937 w Chinach i 1939 w Polsce. Wojna przyniosła degradację państw Europy w stosunku do Stanów Zjednoczonych, przyspieszyła rozpad systemu kolonialnego; spowodowała rozgromienie faszyzmu i nazizmu w Europie i militaryzmu w Azji. Ład powojenny ukształtowany przez konferencje: teherańską, jałtańską i poczdamską, usankcjonowany w formule ONZ, zapewnił hegemonię mocarstw, przede wszystkim Stanów Zjednoczonych i ZSRR, których rywalizacja doprowadziła do utworzenia 2 bloków militarno-politycznych: komunistycznego, rządzonego przez ZSRR, oraz demokratycznego, skupiającego się wokół Stanów Zjednoczonych. O. Terlecki, Najkrótsza historia drugiej wojny światowej, Kraków–Wrocław 1984; Z. Flisowski, Burza nad Pacyfikiem, t. 1–2, Warszawa 1994–95; J. Piekałkiewicz, Kalendarium wydarzeń II wojny światowej, Warszawa 1997; P. Matusak, E. Pawłowski, T. Rawski, Druga wojna światowa 1939–1945, t. 1–2, Siedlce 2003. Chassin, Histoire militaire de la seconde guerre mondiale, Paris 1951; K. Tippelskirch, Geschichte des Zweiten Weltkrieges, Bonn 1956; H. A. Jacobsen, 1939–1945. Der zweite Weltkrieg in Chronik und Dokumenten, Darmstadt 1961; E. Bauer, Histoire controversée de la deuxième guerre mondiale, t. 1–7, Monaco 1966; H. Michel, La seconde guerre mondiale, t. 1–2, Paris 1968–1969; Erdman, Der Zweite Weltkrieg, München 1980; J. Piekałkiewicz, Der Zweite Weltkrieg, Augsburg 1994. Tadeusz Rawski Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN. Sklep Filmy Filmy DVD Dokumentalne Historyczne Oceń produkt jako pierwszy Data premiery: 2009-04-03 Oferta dvdmax : 45,99 zł Opis Opis Bitwa o Midway była punktem zwrotnym morskich zmagań na Pacyfiku w czasie II wojny światowej. Po raz pierwszy Amerykanom udało się zniszczyć zdecydowaną większość sił napastników i odeprzeć silny atak na własne pozycje. Co więcej, w czasie bitwy udało im się zatopić 4 lotniskowce japońskie, zwycięstwo przypłacając utratą jednego własnego okrętu tej klasy. Dane szczegółowe Dane szczegółowe Tytuł: Encyklopedia II Wojny Światowej: Bitwa o Midway 1942 Reżyser: Various Directors Producent: Amercom Dystrybutor: GM Distribution Data premiery: 2009-04-03 Język oryginału: angielski Lektor: tak Lektor języki: polski Polski dubbing: nie Napisy: polskie Nośnik: DVD Typ dysku: dwuwarstwowa, jednostronna Liczba nośników: 1 Region: 2 Indeks: 65428054 Recenzje Recenzje Dostawa i płatność Dostawa i płatność Prezentowane dane dotyczą zamówień dostarczanych i sprzedawanych przez . Inne tego reżysera Najczęściej kupowane

bitwy ii wojny światowej 1942 45